Τον Νικηταρά ζωγράφισε η μαθήτρια μας της α΄ τάξης Αξιαρλή Μυρτώ !

Ήταν, λέει, ο Νικηταράς (ηλικιωμένος πια) έξω από το Ναό της Ευαγγελίστριας.
Πέρασε από εκεί ένας εργαζόμενος της Ρωσικής Πρεσβείας και είδε τον παλαιό στρατηγό να κάθεται στα σκαλιά με απλωμένο το χέρι.
Ενημέρωσε για αυτό που είδε τον Ρώσο Πρέσβη. Συγκλονισμένος αυτός, την επόμενη Παρασκευή επισκέφτηκε ο ίδιος την εκκλησία για να διαπιστώσει αν αυτό που του ανέφεραν ήταν αληθές. Ο Νικηταράς όταν άκουσε τον ήχο από σκαρπίνια και όχι από τσαρούχια, κατάλαβε ότι αυτός που πλησιάζει δεν είναι κάποιος φτωχός και ταλαίπωρος αλλά κάποιο σημαίνον πρόσωπο και μάζεψε το χέρι του από ντροπή.
Ο Πρέσβης απευθύνθηκε στον Νικηταρά λέγοντάς του «Τι κάνετε εσείς εδώ Στρατηγέ στα σκαλιά της εκκλησίας;»
«Απολαμβάνω ελεύθερη Ελλάδα» απαντά ο Νικηταράς.
«Η πατρίδα, μου έχει παραχωρήσει μία πολύ καλή σύνταξη για να ζω αλλά έρχομαι κάπου κάπου εδώ στην εκκλησία για να βλέπω πως ζει ο απλός κόσμος» συνέχισε ο Στρατηγός.
Ο πρέσβης ο όποιος κατάλαβε αμέσως την υπερηφάνεια του Νικηταρά, τον χαιρέτησε με σεβασμό και ξεκίνησε να φύγει, αλλά διακριτικά άφησε να πέσει από την τσέπη του ένα πουγκί γεμάτο νομίσματα.
Ο Νικηταράς άκουσε τον ήχο που έκαναν τα νομίσματα πέφτοντας στο δάπεδο, έπιασε το πουγκί και απευθύνθηκε στον πρέσβη λέγοντάς του «Κύριε Πρέσβη, σας έπεσε το πορτοφόλι σας…».

Το σπαθί του Νικηταρά. Εθνικό Ιστορικό Μουσείο.
«Του Λεωνίδα το σπαθί
Νικηταράς θα το φορεί
Τούρκος σαν το ιδεί λιγώνει
και το αίμα του παγώνει».

«Γεια σου ωρέ Νικηταρά
πού χουν τα πόδια σου φτερά !»
Άγαλμα του Νικηταρά στο Χιλιομόδι Κορινθίας.

Μετά την είδηση του θανάτου του, οι σπουδαστές του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου τοποθέτησαν έκτυπο πλασμένο στο πρόσωπό του και αποτύπωσαν το πρόσωπό του. Σκοπός των φοιτητών ήταν να διασωθεί η μορφή του, ώστε να μπορέσουν οι γλύπτες του μέλλοντος να του φτιάξουν αγάλματα.

«Εγεννήθη εν τη οικία ταύτη εν έτει 1782» . Νέδουσα (Μεγάλη Αναστάσοβα) Μεσσηνίας

Η προσωπογραφία είναι έργο της μαθήτριας της β΄ τάξης, Δρουμαλιά Αποστολίας !

Το βόλι που τραυμάτισε θανάσιμα τον Μ. Μπότσαρη και μέρος από το ματωμένο κεφαλόδεσμο του αγωνιστή. Βρέθηκε κατά την ανακομιδή των οστών του το 1838, όταν έστησαν το μνημείο του στον κήπο των Ηρώων. Εθνικό Ιστορικό Μουσείο.

Λουδοβίκος Λιπαρίνι, “Ο θάνατος του Μάρκου Μπότσαρη”. Μουσείο Τεργέστης Ιταλία.

Τα όπλα του Μάρκου Μπότσαρη. Στρατιωτικό Μουσείο, Παρίσι.

Μνημείο προς τιμήν του ήρωα στο Κεφαλόβρυσο Ευρυτανίας , στο μέρος όπου έχασε τη ζωή του.

Το 1838 επισκέπτονται το Μεσολόγγι οι βασιλείς Όθων και Αμαλία και εγκαινιάζουν τον Τύμβο των Ηρώων. Τότε έγινε ανακομιδή των οστών του ήρωα και τοποθέτηση τους στο νέο υπερυψωμένο μνημείο που προοριζόταν αποκλειστικά για εκείνον. Πάνω του τοποθετήθηκε το γλυπτό της «Κόρης» ή «Ελληνοπούλας», έργο του φιλέλληνα γλύπτη Δαυίδ από την Αγγέρη.
Λίγα χρόνια μετά, το 1852, άρχισαν διαμάχες μεταξύ των Ελλήνων για τον βασιλέα Όθωνα. Τα πάθη είχαν εξαφθεί. Ο γιος του ήρωα, ο Δημήτριος Μπότσαρης, είχε τοποθετηθεί κατά την διάρκεια της βασιλείας, υπασπιστής του Όθωνα. Ορισμένοι αντιβασιλικοί στο Μεσολόγγι, για να τον εκδικηθούν, επειδή τον θεωρούσαν βασιλικό, πήγαν στον τάφο του πατέρα του και με ασυγκράτητη βιαιότητα και πρωτοφανή εμπάθεια, τον ανέσκαψαν και σκόρπισαν τα οστά του. Και για να συμπληρώσουν τη βεβήλωσή τους, ξέσπασαν και στο γλυπτό που είχε τοποθετηθεί στον τάφο του Μάρκου Μπότσαρη.
Ο δημιουργός όταν είδε τι συνέβη στο γλυπτό του αισθάνθηκε συντριβή και φρίκη. Δεν πρόλαβε όμως να αποκαταστήσει τις φθορές του έργου του, γιατί αντιμετώπιζε προβλήματα υγείας που λίγα χρόνια μετά, τον οδήγησαν στο θάνατό του.
Αργότερα το γλυπτό μεταφέρθηκε στο Παρίσι, όπου οι μαθητές του David d’ Angers, έκαναν τις κατάλληλες επεμβάσεις για την αποκατάσταση των ζημιών και των φθορών. Τελικά το άγαλμα επαναφέρθηκε στην Ελλάδα και τοποθετήθηκε στο Εθνικό Ιστορικό Μουσείο, ώστε να είναι προφυλαγμένο από πιθανή νέα βεβήλωση και από φθορά λόγω των μεταβολών του καιρού.
Στο μνημείο του Μάρκου Μπότσαρη στον Κήπο των Ηρώων τοποθετήθηκε αντίγραφο (αυτό βλέπουμε στη φωτογραφία) του περίφημου γλυπτού με χορηγία του Ελευθερίου Βενιζέλου το 1915.

Οι Γάλλοι για να τιμήσουν τον ήρωα μας έδωσαν το όνομά του σε δρόμο και σε στάση του μετρό στην καρδιά του Παρισιού, καθώς και σε πλατεία στο κέντρο του Στρασβούργου!

Ο Κολοκοτρώνης στο νεκροκρέβατο του . Η τελευταία του κουβέντα ήταν αυτή προς τον γιο του τον Γενναίο: “Σου αφήνω τόσους φίλους, όσα φύλλα έχουν τα κλαριά, και φρόντισε να τους φυλάξεις”.

Κατά τη διάρκεια της έκθεσης της σορού του Κολοκοτρώνη σε λαϊκό προσκύνημα, άγνωστος καλλιτέχνης αποτύπωσε επάνω στο νεκρικό κρεβάτι τη μορφή του σε γύψινο εκμαγείο. Με αυτό τον τρόπο διασώθηκαν πιστά και με ακρίβεια τα χαρακτηριστικά του προσώπου του Γέρου του Μοριά. Το ιστορικό και πολύτιμο αυτό εκμαγείο φυλάσσεται στο Εθνικό Ιστορικό Μουσείο της Αθήνας. Το 1968 πάνω στο γύψινο εκμαγείο χυτεύτηκαν και 2 χάλκινα .Τα χάλκινα προσωπεία φυλάσσονται σήμερα, το ένα στο Εθνικό Ιστορικό Μουσείο και το άλλο στο Πολεμικό Μουσείο .

Όπλα και εξοπλισμός του Κολοκοτρώνη . Φυλάσσονται στο Εθνικό Ιστορικό Μουσείο στην Αθήνα.

Το άγαλμα του Κολοκοτρώνη στην πλατεία της Τρίπολης σήμερα. Από το 1993 στη βάση του σε ειδική κρύπτη φυλάσσονται τα οστά του ήρωα. Πριν μεταφερθούν εκεί βρίσκονταν σε άλλο μνημείο . Σε εκείνο το μνημείο μπροστά διαδραματίστηκε μια φοβερή ιστορία το 1942 μέσα στη δίνη δηλαδή του β΄ παγκοσμίου πολέμου. Τότε οι Ιταλοί απαγόρευσαν τον εορτασμό της 25ης Μαρτίου, αλλά ο δήμαρχος Γιάννης Τσουτσάνης τους αγνόησε και έκανε όχι μόνο μεγαλοπρεπή δοξολογία στους Άγιους Ταξιάρχες, αλλά και τελετή στο μνημείο πεσόντων.
Εξαιτίας αυτού ο διοικητής των καραμπινιέρων Φεστούτσι έδωσε εντολή να βεβηλώσουν το μνημείο των πεσόντων. Έτσι πήγαν το βράδυ, το έσπασαν, άνοιξαν την κρύπτη και σκόρπισαν τριγύρω τα οστά του Θεόδωρου Κολοκοτρώνη που φυλάσσονταν εκεί από το 1930, όταν και είχαν μεταφερθεί από το Α΄Νεκροταφείο της Αθήνας.
Οι πολίτες που είδαν την καταστροφή έτρεξαν να ειδοποιήσουν τον Δήμαρχο. Αυτός πήρε μαζί του τον 13χρονο γιο του Γιώργο. Είχαν μαζί τους κι ένα άδειο τσουβαλάκι από ζάχαρη. Έβρεχε και είχε ένα πηχτό σκοτάδι. Κάνανε έναν μεγάλο κύκλο για να μη γίνουν αντιληπτοί και τρύπωσαν στο πάρκο παρά την απαγόρευση κυκλοφορίας.
Ο δήμαρχος εξουθενωμένος σωριάστηκε κάτω. Ο γιος του όρμησε προς το ηρώο, γονάτισε στις λάσπες κι άρχισε να ψαχουλεύει. Κατάφερε να βρει 4-5 οστά που τα έβαλε στο τσουβαλάκι.
Φοβούμενοι μήπως τους πάρει κανένα μάτι πατέρας και γιος γυρίσανε στο σπίτι. Το πρωί που επετράπη πάλι η κυκλοφορία, ο γιος του Δήμαρχου πήγε πάλι στο ηρώο και περιμάζεψε κι άλλα οστά. Ύστερα αγόρασε από ένα κατάστημα μια κλειδαριά και παρήγγειλε δύο καινούργια πορτάκια, όμοια με εκείνα που είχαν καταστρέψει οι Ιταλοί στο οστεοφυλάκιο.
Ο δήμαρχος με τον γιο του έπλυναν και αρωμάτισαν τα οστά του Γέρου και μια μέρα τα μετέφεραν στην κρύπτη που στο μεταξύ είχε επισκευαστεί. Οι Ιταλοί όταν το αντιλήφθηκαν απείλησαν τον δήμαρχο ότι θα τον κρεμάσουν στον πλάτανο στην κεντρική πλατεία, αλλά αυτός δεν φοβήθηκε.
O Γιώργος Τσουτσάνης, ο άνθρωπος που έσωσε με κίνδυνο της ζωής του τα οστά του Θεοδώρου Κολοκοτρώνη, πέθανε στις 13 Απριλίου 2020. Έφυγε από τη ζωή την Κυριακή των Βαΐων, σε ηλικία 91 ετών. Δεν πρόλαβε τους εορτασμούς της Τρίπολης για τα διακοσάχρονα της Εθνεγερσίας