Ο Κολοκοτρώνης είναι ένας από τους σημαντικότερους ήρωες του Αγώνα.
Είναι ο αγαπημένος μας «Γέρος του Μοριά».
Το 1818 μυήθηκε στη φιλική εταιρεία.
Πρωταγωνίστησε σε πολλές στρατιωτικές επιχειρήσεις του Αγώνα. Διακρίθηκε στη νίκη στο Βαλτέτσι (1821) και στην άλωση της Τριπολιτσάς (1821).
Στα Δερβενάκια (Ιούλιος 1822) προκάλεσε τέτοια καταστροφή στη στρατιά του Δράμαλη, που έμεινε σήμερα να λέγεται η φράση « έπαθε τη νίλα του Δράμαλη» για όποιον αποτυγχάνει παταγωδώς ή παθαίνει μεγάλη ζημιά. Για χρόνια τα οστά των Τούρκων «στη χαράδρα του θανάτου» μαρτυρούσαν την πανωλεθρία του Δράμαλη, που πέθανε, καθώς λένε, από τη λύπη του.
Το 1825 (στη διάρκεια του εμφύλιου πολέμου) ο Κολοκοτρώνης φυλακίστηκε από τους κυβερνητικούς στην Ύδρα , γιατί θεώρησαν πως είχε αυξηθεί πολύ η επιρροή του στο λαό της Πελοποννήσου. Αυτό που θαυμάζουμε όμως στον Κολοκοτρώνη είναι η ανεξικακία του απέναντι σε εκείνους που τον φυλάκισαν και η αγάπη για την πατρίδα του που την έβαζε πάνω απ όλα. Έτσι όταν κινδύνεψε η επανάσταση στην Πελοπόννησο από τον Ιμπραήμ της Αιγύπτου , άφησε τον θυμό και την πίκρα του στην άκρη και ρίχτηκε στη μάχη ξανά.
Μάλιστα μετά την αποφυλάκισή του, μίλησε ανεβασμένος σε μια πέτρα στο πλήθος: « Έλληνες! Πριν βγω στ’ Ανάπλι, έριξα στη θάλασσα τα πικρά τα περασμένα. Κάντε και σεις το ίδιο. Στο δρόμο που περνάγαμε για να ρθούμε στην εκκλησιά, είδα να σκάβουν κάποιοι άνθρωποι. Ρώτησα και μου είπαν πως σκάβουν να βρούνε κρυμμένο θησαυρό. Εκεί στο λάκκο μέσα ρίξτε και τα μίση τα δικά σας. Έτσι θα βρεθεί κι ο χαμένος θησαυρός…»
Όταν πάλι ο Ιμπραήμ έστειλε τον υπασπιστή του (κεχαγιά) στον Κολοκοτρώνη, με το πιο κάτω μήνυμα: «Να έλθετε να με προσκυνήσετε, να παραιτηθείτε από τα της αποστασίας φερσίματα. Ήλθα εδώ για να κατακόψω, να κατακαύσω και σχεδόν να αφανίσω όλα τα δένδρα σας, όσα είναι χρήσιμα και αναγκαία, προς τροφήν σας» , ο Κολοκοτρώνης απάντησε :
«Αυτό όπου μας φοβερίζεις, να μας κόψεις και να κάψεις τα καρποφόρα δένδρα μας, όχι τα κλαριά να μας κόψεις, όχι τα δένδρα, όχι τα σπίτια που μας έκαψες, μόνο πέτρα πάνω στην πέτρα να μη μείνει, ημείς δεν προσκυνούμε. Τι τα δένδρα μας αν τα κόψεις και τα κάψεις την γην δεν θέλει την σηκώσεις και η ίδια η γης που τα έθρεψε, αυτή η ίδια γη μένει δική μας και θα τα μετακάνει. Μόνο ένας Έλληνας να μείνει πάντα θα πολεμούμε και μην ελπίζεις πως την γην μας θα την κάνεις δική σου, βγάλ’ ντο από τον νου σου»
‘Όταν οι δικοί του έχαναν το θάρρος τους, τους διαβεβαίωνε πως «Ο Θεός έβαλε την υπογραφή του για τη λευτεριά της Ελλάδας και δεν την παίρνει πίσω» και δυνάμωνε τον αγώνα .
Όταν θύμωνε με αυτούς που λύγιζαν και προσκυνούσαν έλεγε «Είσαι Έλληνας! Τι προσκυνάς; Σηκώσου απάνω! Εμείς και στους Θεούς ορθοί μιλάμε», ενώ δεν δίσταζε να τιμωρεί αυτούς που πήγαιναν με το μέρος των Τούρκων, όπως όταν διέταξε την εκτέλεση του οπλαρχηγού Νενέκου που το 1826 προσκύνησε τον Ιμπραήμ και την επόμενη χρονιά πολέμησε στο πλευρό του. « Φωτιά και τσεκούρι στους προσκυνημένους!!» φώναζε ο Κολοκοτρώνης και ξαναζωντάνεψε την ετοιμοθάνατη επανάσταση !
Ο Κολοκοτρώνης απεβίωσε στις 4 Φεβρουαρίου 1843, στην Αθήνα από εγκεφαλική συμφόρηση.
Κηδεύτηκε με κάθε επισημότητα και το πένθος κηρύχτηκε τριήμερο. Το φέρετρο με το νεκρό του ακολούθησε πομπή χιλιάδων λαού σε μια κατανυκτική διαδρομή που διήλθε από τις οδούς Ερμού και Αιόλου για να καταλήξει στον – τότε – Μητροπολιτικό Ναό της Αγίας Ειρήνης. Γύρω του βρίσκονταν όλοι οι εναπομείναντες εν ζωή συμπολεμιστές του, ο Γεώργιος Κουντουριώτης, Τζαβέλας, Δημήτρης Πλαπούτας, Ρήγας Παλαμήδης, Μακρυγιάννης. Τον καταφιλούσαν και έκλαιγαν με αναφιλητά..
Στα πόδια του εναπόθεσαν μια τουρκική σημαία για να συμβολίζει τις μεγάλες του νίκες επί των Οθωμανών καθ όλη την διάρκεια της επανάστασης.
Τάφηκε στο α΄ νεκροταφείο Αθηνών, αλλά το 1930 με εντολή του Ελευθέριου Βενιζέλου τα οστά του μεταφέρθηκαν στην Τρίπολη κατόπιν αιτήματος των Αρκάδων. Το 1971 στην πλατεία του Άρεως στην Τρίπολη στήθηκε ανδριάντας του Θεόδωρου Κολοκοτρώνη. Και από το 1993 τα οστά ευρίσκονται στην βάση του μνημείου αυτού, σε ειδική κρύπτη.
Η μορφή του Κολοκοτρώνη έχει χρησιμοποιηθεί ευρέως στην Ελλάδα σε νομίσματα, σε δρόμους και πλατείες, σε προτομές και ανδριάντες. Οι πιο γνωστοί είναι οι ορειχάλκινοι έφιπποι ανδριάντες που φιλοτεχνήθηκαν από τον Λάζαρο Σώχο και ανεγέρθηκαν στην Αθήνα και στο Ναύπλιο.
Αξίζει επίσης να σημειωθεί ότι στην ανάδειξη του μεγαλύτερου Έλληνα το 2008 (Σκάι-Μεγάλοι Έλληνες), ο Κολοκοτρώνης ήρθε τρίτος σε ψήφους, επιβεβαιώνοντας την εθνική απήχηση της προσωπικότητάς του στην εποχή μας.
(Θώμη Καραουλάνη, γ΄τάξη)
Ο Κολοκοτρώνης στο νεκροκρέβατο του . Η τελευταία του κουβέντα ήταν αυτή προς τον γιο του τον Γενναίο: “Σου αφήνω τόσους φίλους, όσα φύλλα έχουν τα κλαριά, και φρόντισε να τους φυλάξεις”.
Κατά τη διάρκεια της έκθεσης της σορού του Κολοκοτρώνη σε λαϊκό προσκύνημα, άγνωστος καλλιτέχνης αποτύπωσε επάνω στο νεκρικό κρεβάτι τη μορφή του σε γύψινο εκμαγείο. Με αυτό τον τρόπο διασώθηκαν πιστά και με ακρίβεια τα χαρακτηριστικά του προσώπου του Γέρου του Μοριά. Το ιστορικό και πολύτιμο αυτό εκμαγείο φυλάσσεται στο Εθνικό Ιστορικό Μουσείο της Αθήνας. Το 1968 πάνω στο γύψινο εκμαγείο χυτεύτηκαν και 2 χάλκινα .Τα χάλκινα προσωπεία φυλάσσονται σήμερα, το ένα στο Εθνικό Ιστορικό Μουσείο και το άλλο στο Πολεμικό Μουσείο .
Όπλα και εξοπλισμός του Κολοκοτρώνη . Φυλάσσονται στο Εθνικό Ιστορικό Μουσείο στην Αθήνα.
Το άγαλμα του Κολοκοτρώνη μπροστά στην Παλαιά Βουλή επί της οδού Σταδίου, έργο του Λάζαρου Σώχου. Για να αποδώσει πιστά τον Κολοκοτρώνη, ο καλλιτέχνης μελέτησε τα πρόσωπα των εν ζωή συγγενών του, χρησιμοποίησε εκμαγείο που είχε ληφθεί από τη σορό του Κολοκοτρώνη, διάβασε τα απομνημονεύματά του, είδε τη φορεσιά και τον οπλισμό του, μελέτησε ακόμη και την ιπποσκευή του. Απέδωσε έτσι ρεαλιστικά και με ιστορική αλήθεια όλες τις εξωτερικές λεπτομέρειες, αλλά κυρίως απέδωσε το θάρρος και τα ιδανικά σε ένα άγαλμα, που κοσμεί την Ελλάδα με το μεγαλείο του και τις ιδέες που συμβολίζει.
Ο ήρωας αποδίδεται ευθυτενής, να ιππεύει αρσενικό άλογο, να κρατά με το αριστερό χέρι τα χαλινάρια και με τον δείκτη του δεξιού χεριού τεντωμένο να δείχνει μπροστά. Το κεφάλι του είναι στραμμένο προς τα αριστερά, προς τους άλλους αγωνιστές, στους οποίους δείχνει τον στόχο που πρώτος έχει αντιληφθεί, τους δείχνει σαν στρατηγός τον εχθρό που πρέπει να πολεμήσουν. Όλη η στάση του εκφράζει δύναμη, ορμή και αποφασιστικότητα.
Η φωτογραφία (του 1930) απεικονίζει τη μεταφορά των οστών του Κολοκοτρώνη στην Τρίπολη . Τα οστά του βρίσκονται στη λάρνακα που έχει τοποθετηθεί επάνω στην άμαξα. Τα συνοδεύει ο ίδιος ο πρωθυπουργός Ελευθέριος Βενιζέλος. Την πομπή ακολουθεί πλήθος κόσμου.
Το άγαλμα του Κολοκοτρώνη στην πλατεία της Τρίπολης σήμερα. Από το 1993 στη βάση του σε ειδική κρύπτη φυλάσσονται τα οστά του ήρωα. Πριν μεταφερθούν εκεί βρίσκονταν σε άλλο μνημείο . Σε εκείνο το μνημείο μπροστά διαδραματίστηκε μια φοβερή ιστορία το 1942 μέσα στη δίνη δηλαδή του β΄ παγκοσμίου πολέμου. Τότε οι Ιταλοί απαγόρευσαν τον εορτασμό της 25ης Μαρτίου, αλλά ο δήμαρχος Γιάννης Τσουτσάνης τους αγνόησε και έκανε όχι μόνο μεγαλοπρεπή δοξολογία στους Άγιους Ταξιάρχες, αλλά και τελετή στο μνημείο πεσόντων.
Εξαιτίας αυτού ο διοικητής των καραμπινιέρων Φεστούτσι έδωσε εντολή να βεβηλώσουν το μνημείο των πεσόντων. Έτσι πήγαν το βράδυ, το έσπασαν, άνοιξαν την κρύπτη και σκόρπισαν τριγύρω τα οστά του Θεόδωρου Κολοκοτρώνη που φυλάσσονταν εκεί από το 1930, όταν και είχαν μεταφερθεί από το Α΄Νεκροταφείο της Αθήνας.
Οι πολίτες που είδαν την καταστροφή έτρεξαν να ειδοποιήσουν τον Δήμαρχο. Αυτός πήρε μαζί του τον 13χρονο γιο του Γιώργο. Είχαν μαζί τους κι ένα άδειο τσουβαλάκι από ζάχαρη. Έβρεχε και είχε ένα πηχτό σκοτάδι. Κάνανε έναν μεγάλο κύκλο για να μη γίνουν αντιληπτοί και τρύπωσαν στο πάρκο παρά την απαγόρευση κυκλοφορίας.
Ο δήμαρχος εξουθενωμένος σωριάστηκε κάτω. Ο γιος του όρμησε προς το ηρώο, γονάτισε στις λάσπες κι άρχισε να ψαχουλεύει. Κατάφερε να βρει 4-5 οστά που τα έβαλε στο τσουβαλάκι.
Φοβούμενοι μήπως τους πάρει κανένα μάτι πατέρας και γιος γυρίσανε στο σπίτι. Το πρωί που επετράπη πάλι η κυκλοφορία, ο γιος του Δήμαρχου πήγε πάλι στο ηρώο και περιμάζεψε κι άλλα οστά. Ύστερα αγόρασε από ένα κατάστημα μια κλειδαριά και παρήγγειλε δύο καινούργια πορτάκια, όμοια με εκείνα που είχαν καταστρέψει οι Ιταλοί στο οστεοφυλάκιο.
Ο δήμαρχος με τον γιο του έπλυναν και αρωμάτισαν τα οστά του Γέρου και μια μέρα τα μετέφεραν στην κρύπτη που στο μεταξύ είχε επισκευαστεί. Οι Ιταλοί όταν το αντιλήφθηκαν απείλησαν τον δήμαρχο ότι θα τον κρεμάσουν στον πλάτανο στην κεντρική πλατεία, αλλά αυτός δεν φοβήθηκε.
O Γιώργος Τσουτσάνης, ο άνθρωπος που έσωσε με κίνδυνο της ζωής του τα οστά του Θεοδώρου Κολοκοτρώνη, πέθανε στις 13 Απριλίου 2020. Έφυγε από τη ζωή την Κυριακή των Βαΐων, σε ηλικία 91 ετών. Δεν πρόλαβε τους εορτασμούς της Τρίπολης για τα διακοσάχρονα της Εθνεγερσίας
Το «κάθισμα του Κολοκοτρώνη»- ύψωμα σε στρατηγική θέση μόλις 5 χλμ από την Τρίπολη . Εκεί είχε το παρατηρητήριο του ο ήρωας. Είχε απλωμένη την Τριπολιτσά μπροστά στα πόδια του κι από κει με υπομονή και επιμονή μεθόδευσε την άλωση της.
